مبانی فقهی حفاظت از محیط زیست

محیط زیست را می توان به محیط زندگی موجودات تعبیر کرد به طوری که دربردارنده عناصر مختلف آب، خاک، هوا و موجودات زنده از قبیل حیوانات، گیاهان و انسان و اثرات متقابل آنها بر یکدیگر می باشد. انسان با ورود به عرصه صنعت و تصرف بی رویه در طبیعت، باعث تخریب و آلودگی بیش از اندازه محیط زیست شد که آثاری همچون سوراخ شدن لایه ازن، گرم شدن کره زمین، نابودی گونه های گیاهی و جانوری و...را در پی داشت. ایجاد این وضعیت بحرانی، بشر را به فکر چاره با راه حل هایی علمی، قانونی، فرهنگی انداخت. به نظر می رسد راه حل اصلی حفظ محیط زیست، تغییر نگرش و رویکرد انسان نسبت به آن می باشد. قرآن با اشاره به مسخر بودن انسان بر عناصر محیط زیست و عمومی بودن حق استفاده از آن، و بیان وظیفه عمران و آبادانی، حفظ توازن، نهی از اسراف و تبذیر بر حفظ منابع محیط زیست تاکید کرده است. روایات نیز علاوه بر تایید مطالب قرآن، به نکات بسیار دقیقی در مورد اهمیت این عناصر و روش های حفظ آن همچون درختکاری و منع از آلودگی آن ها پرداخته اند. قواعد فقهی نیز راهگشای بسیاری از مسائل محیط زیست است. هر عقل سلیمی نیز با درک بحران محیط زیست، حفظ محیط زیست را لازم می داند و از آلودگی آن که باعث نابودی بقای انسان و ضرر بر سلامت جانی انسان می شود، نهی می کند. اجماع نیز از آنجا که منبع مستقلی شمرده نمی شود، مطالب آیات و روایات را تایید می کند. همه احکامی که در جهت حفظ محیط زیست و منع آلودگی و تخریب آن، از منابع استخراج شده اند، بر مبنای وجود مصالحی همچون حفظ نفس، نسل و مال انسان می باشد.